De combinatie van beide, de eed van Hippocrates en informed consent, garanderen dat een arts alleen medicatie zal voorschrijven indien hij er absoluut van overtuigd is dat hij de patiënt hiermee geen kwaad zal doen en de patiënt hierover voldoende heeft voorgelicht. Dit biedt ook de mogelijkheid om medicatie of behandelingen toe te passen die zogenaamd ‘off label’ zijn, dat wil zeggen een middel te gebruiken voor een aandoening waarvoor het middel officieel niet geregistreerd is. Off label gebruik is in de praktijk heel gangbaar en wordt door de meeste artsen regelmatig toegepast. Vaak gaat het om middelen waarmee al zeer lang ervaring is opgedaan en waarvan de praktijk leert dat zij meer toepassingen hebben dan officieel in de bijsluiter staan. Als de arts dit goed kan onderbouwen dan wordt dit in de praktijk ook gewoon toegestaan.

Corona en ivermectine

Zeker in de beginperiode was er wereldwijd veel onzekerheid rondom corona. Met name mensen met een zwakkere gezondheid konden dermate ernstig ziek worden, dat beademing noodzakelijk werd en sommigen overleden. Vanaf het begin is ook veel onderzoek gedaan naar preventieve middelen die een ernstiger verloop van de ziekte zouden kunnen voorkomen. Wereldwijd kwamen 2 medicijnen naar voren die mogelijk zouden werken: HCQ (hydroxychloroquine) en ivermectine. Beide zijn zeer goedkope medicijnen die wereldwijd breed worden ingezet, nauwelijks tot geen bijwerkingen kennen, maar niet geregistreerd waren voor inzetten bij COVID-19: een offlabel toepassing dus.

Met de eed en informed consent in gedachten ontwikkelden artsen behandelprotocollen. Een bekend voorbeeld daarvan is het Zelenko-protocol. Ook voor de toepassing van ivermectine werden protocollen in Nederland collectief door artsen opgesteld. Ook werden op grote schaal veelbelovende onderzoeken gepubliceerd die de goede werking onderstreepten. Gebundeld vindt u deze hier.

Om redenen die vanuit medisch opzicht niet goed verklaarbaar zijn ontstond er een opmerkelijke tegenbeweging. Er kwam kritiek op de opzet van de onderzoeken, die te veel fouten zouden bevatten. Dat diezelfde kritiek van toepassing was op de studies naar registratie van de prikken, werd er doorgaans niet bij vermeld. En in plaats van deze onschuldige maar werkzame middelen op grote schaal verder te gaan onderzoeken, werd een campagne opgezet die deze middelen ging framen als een middel uit de veeartsenij. Dat was echte desinformatie van overheidswege, want ook in Nederland is ivermectine gewoon een officieel geregistreerd geneesmiddel voor menselijk gebruik. De Inspectie ging zelfs nog een stapje verder: iedere arts die ivermectine voorschreef kon rekenen op een boete tot maximaal 150.000 euro en er werd zelfs een kliklijn opgericht om artsen die hiermee toch hun patienten wilden helpen, bij de inspectie aan te geven (ja, dit leest u goed!). Uiteindelijk was het een apotheker die deze artsen en de met hem samenwerkende apotheker verraden heeft.

Deze gang van zaken is om meerdere redenen opmerkelijk. De overheid gaat hier immers tussen arts en patiënt staan, wat zij normaliter niet doet bij offlabel toepassingen. Daarnaast ging de politiek zich ermee bemoeien door artsen openlijk in de beklaagdenbank te zetten en te suggereren dat hen de medische bevoegdheid diende te worden afgenomen, een maatregel die doorgaans pas bij zeer ernstige vergrijpen wordt toegepast. Medisch gezien was daartoe niet de minste aanleiding, want deze artsen hielden zich aan de regels voor offlabel voorschrijven. Zij werkten samen in een protocol, hadden onderling overleg, werkten samen met een apotheker en informeerden hun patienten over de status van deze middelen. Maar mogelijk was er een andere reden.

In uitgelekte contracten tussen vaccin producenten en overheden staat namelijk ook een opmerkelijke clausule: indien er een goedgekeurd medicijn op de markt komt zal onmiddellijk gestopt moeten worden met vaccineren en zal de vaccinproducent schadeloos gesteld worden. Een vroege behandeling met effectieve middelen zou dus een directe bedreiging kunnen gaan vormen voor het verdienmodel van de farmaceutische industrieën, die uiteraard hun exorbitante winsten graag wilden behouden.

De rechtszaak

Cruciaal in de rechtszaak was de vraagstelling welk belang voorop moet staan: dat van de patiënt die ziek is en om ivermectine vraagt of dat van de overheid die het middel, ondanks het feit dat de veiligheid al lang bekend is, toch wil verbieden, naar verluidt omdat er nog geen officiële registratie is voor die specifieke toepassing? De advocaat stelde in haar betoog namens huisarts Vingerhoets de patiënt centraal. De arts wil zich houden aan zijn eed en alles in het werk stellen om de patiënt beter te maken. De inspectie vond dat de patiënt maar gewoon naar het ziekenhuis doorgestuurd moet worden. Ook werd aangegeven dat de werking niet is aangetoond, en dat er bijwerkingen zouden zijn en zelfs kans op overlijden door ivermectine.

De arts stelde daar tegenover dat lang niet alle patienten al zo ziek waren dat opname nodig of mogelijk was. Bovendien werd hij vaak geconfronteerd met patienten die hoe dan ook niet opgenomen wílden worden omdat zij er niet voor kozen om in eenzaamheid in het ziekenhuis te liggen of zelfs zonder hun naasten te sterven. Hij stelde dat hij uiteindelijk gehouden was om die wens te respecteren. De patiënt die vervolgens vraagt om een kans om met ivermectine behandeld te worden, moet die kans ook krijgen, aldus Vingerhoets. Maar dat werd hem, zo stelt hij, door de inspectie nu onmogelijk gemaakt: het verlenen van alle mogelijke zorg wordt werd hem immers wettelijk verboden. Hij noemt dit een ‘conflict van plichten’: kiest hij ervoor om zich aan zijn eed te houden en biedt hij de patiënt de gewenste kans op genezing, dan handelt hij tegen de wet. Respecteert hij daarentegen de wet en onthoudt hij de patiënt de gewenste kans op genezing, dan schendt hij zijn eed. Vingerhoets noemt dit een onacceptabele positie voor een arts die goede zorg wil leveren. De advocaat van de arts stelde dat het niet aan een jurist is om hier op de stoel van de dokter te gaan zitten en haalde een uitspraak van de Hoge Raad aan, die heeft uitgesproken dat een arts indien nodig, op grond van zijn professionele afweging en in overleg met de patiënt, mag (en soms zelfs moet!) afwijken van de protocollen.

Wat de bijwerkingen betreft stelde Vingerhoets tot slot dat de lijst met waarschuwingen van een paracetamol langer is dan die van ivermectine, dat bekend staat als een van de veiligste middelen ter wereld. Als er bijwerkingen zijn, zou dat wel eens kunnen komen door onoordeelkundig gebruik of door het gebruik van middelen van onduidelijke oorsprong, zoals import uit het verre oosten, waarbij de echte samenstelling en dosis onduidelijk is. Dat is namelijk wat er massaal gebeurt als de weg via arts en apotheek wordt afgesloten. Anders dan in een eerdere zaak die over hetzelfde vraagstuk ging, leek de rechter ditmaal gevoelig voor de argumenten van de arts. De rechter gaf aan een week bedenktijd nodig te hebben. Op woensdag 26 oktober zal de rechter vonnis wijzen. Pas dan zal duidelijk zijn op welke termijn de uiteindelijke inhoudelijke behandeling kan plaatsvinden.